មេដឹកនាំស្ដីទីហៃទីស្នើសុំទ័ពពីសហរដ្ឋអាមេរិក បន្ទាប់ពីអតីតប្រធានាធិបតីខ្លួនត្រូវគេធ្វើឃាត
ហួន ឌីណា
ផត-អូ-ព្រីនស៍៖ រដ្ឋាភិបាលបណ្តោះអាសន្នរបស់ប្រទេសហៃទី ស្នើសុំឱ្យសហរដ្ឋអាមេរិក និងអង្គការសហប្រជាជាតិដាក់ពង្រាយកងទ័ពដើម្បីការពារហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធសំខាន់ៗ ខណៈដែលខ្លួនព្យាយាមធ្វើឱ្យប្រទេសមានស្ថេរភាព និងត្រៀមរៀបចំការបោះឆ្នោត បន្ទាប់ពីប្រធានាធិបតីលោក Jovenel Moïse វ័យ ៥៣ ឆ្នាំ ត្រូវបានធ្វើឃាតកាលពីសប្ដាហ៍មុន។
សំណើរសុំការគាំទ្រផ្នែកយោធារបស់សហរដ្ឋអាមេរិកនេះ ត្រូវបានគេមើលឃើញថាបានរំឭកពីរឿងដែលកើតឡើងនៅប្រទេសហៃទីក្នុងឆ្នាំ ១៩១៥ នៅពេលហ្វូងមនុស្សបានអូសប្រធានាធិបតីលោក Vilbrun Guillaume Sam ដោយកំហឹងចេញពីស្ថានទូតបារាំងហើយវាយលោករហូតដល់ស្លាប់។ ជាការឆ្លើយតប ប្រធានាធិបតីអាមេរិកលោក Woodrow Wilson នៅពេលនោះបានបញ្ជូនកងម៉ារីនទៅប្រទេសនេះ ដើម្បីផ្តល់យុត្តិកម្មដល់យោធាអាមេរិកកាន់កាប់ជិតពីរទសវត្សដែលជាមធ្យោបាយមួយដើម្បីបញ្ចៀសភាពអនាធិបតេយ្យ។
យោងតាមការចុះផ្សាយរបស់ទីភ្នាក់ងារសារព័ត៌មាន Associated Press លោក Mathias Pierre រដ្ឋមន្រ្តីរៀបចំការបោះឆ្នោតរបស់ហៃទី បាននិយាយកាលពីថ្ងៃសៅរ៍ ទី ១០ កក្កដា ថាកម្លាំងប៉ូលីសក្នុងតំបន់ខ្សោយ និងខ្វះធនធាន។
លោកនិយាយថា៖ «យើងមិនសុំឱ្យ(អាមេរិក) មកគ្រប់គ្រងលើប្រទេសនោះទេ។ យើងគ្រាន់តែស្នើសុំជំនួយទ័ពតូចមួយដើម្បីជួយយើងប៉ុណ្ណោះ។ ខ្ញុំគិតថាដោយសារតែយើងខ្សោយ ទើបយើងត្រូវការអ្នកជិតខាងជួយ»។
កាលពីថ្ងៃសៅរ៍ មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់នៃរដ្ឋបាលរបស់លោក Biden លើកឡើងថា សហរដ្ឋអាមេរិកមិនមានផែនការផ្តល់ជំនួយយោធានៅពេលនេះទេ ។ មន្ត្រីដែលសុំអត្ថាធិប្បាយជាអនាមិកដដែល បាននិយាយថា រដ្ឋបាលរបស់ខ្លួននឹងបញ្ជូនភ្នាក់ងារជាន់ខ្ពស់របស់ FBI និងមន្រ្តីក្រសួងសន្តិសុខមាតុភូមិទៅក្រុងផត-អូ-ព្រីនស៍ (Port-au-Prince) នៅថ្ងៃអាទិត្យនេះ ដើម្បីវាយតម្លៃស្ថានភាពនិងរបៀបដែលសហរដ្ឋអាមេរិកអាចជួយបាន។
ជាមួយគ្នានេះ ហៃទីក៏បានផ្ញើលិខិតមួយទៅអង្គការសហប្រជាជាតិស្នើសុំជំនួយកងទ័ព និងកងសន្តិសុខផងដែរ នេះបើយោងតាមអ្នកនាំពាក្យរងអង្គការសហប្រជាជាតិលោក Farhan Haq និយាយកាលពីថ្ងៃសៅរ៍។
កាលពីល្ងាចថ្ងៃសុក្រនាយករដ្ឋមន្រ្តីហៃទីបណ្តោះអាសន្នលោក Claude Joseph បាននិយាយថា៖ «យើងពិតជាត្រូវការជំនួយ ហើយយើងបានក៏ស្នើសុំដៃគូអន្តរជាតិរបស់យើងឲ្យជួយ ដោយជឿថា ដៃគូរបស់យើងអាចជួយនគរបាលជាតិក្នុងការដោះស្រាយស្ថានការណ៍នេះ»។
កាលពីថ្ងៃសុក្រដូចគ្នា សមាជិកសភាមួយក្រុមបានប្រកាសថា ខ្លួនបានទទួលស្គាល់លោកJoseph Lambert ជាប្រធានព្រឹទ្ធសភា ក្នុងនាមជាប្រធានាធិបតីបណ្តោះអាសន្ន ក្នុងការប្រកួតប្រជែងដោយផ្ទាល់ចំពោះសិទ្ធិអំណាចរបស់រដ្ឋាភិបាលបណ្តោះអាសន្ន។ ប៉ុន្តែអ្នកនយោបាយរូបនេះ បាននិយាយថាលោកមិនចាប់អារម្មណ៍នឹងអំណាចនេះទេ។
លោកបាននិយាយថា៖ «មានតែផ្លូវមួយគត់ដែលអាចឱ្យពលរដ្ឋហៃទី ក្លាយជាប្រធានាធិបតីបាន គឺការបោះឆ្នោត»។
ការបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងសមាជិកសភាហៃទីគួរត្រូវបានធ្វើឡើងនៅក្នុងខែតុលាឆ្នាំ ២០១៩ ប៉ុន្តែជម្លោះនានាបានពន្យាពេលការជ្រើសតាំងនេះ ដោយឱ្យលោក Moïse បន្តកាន់ដំណែងទៀតតាមរយៈក្រឹត្យ។ អតីតប្រធានាធិបតីរូបនេះ បានគ្រោងធ្វើប្រជាមតិមួយនៅខែកញ្ញាខាងមុខនេះ ស្តីពីការផ្លាស់ប្តូររដ្ឋធម្មនុញ្ញដែលបានស្នើឡើង។
កាលពីខែកុម្ភៈ លោក Moïse បាននិយាយថា ការប៉ុនប៉ងសម្លាប់ និងផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាលរបស់លោកគឺជារឿងខកជើង។ លោកថ្លែងបែបនេះ នៅថ្ងៃដែលក្រុមប្រឆាំងបានទាមទារឱ្យលោកចុះចេញពីដំណែង។ មិនទាន់បានពាក់កណ្ដាលឆ្នាំស្រួលបួលផង លោកត្រូវបានគេធ្វើឃាតកាលពីថ្ងៃពុធសប្ដាហ៍មុន ក្នុងការវាយប្រហារមួយនៅផ្ទះរបស់លោក ដែលធ្វើឱ្យលោកស្រី Martine Moïse ដែលជាភរិយារងរបួសដូចគ្នា។
ការវាយប្រហារនេះ ត្រូវបានគេចោទប្រកាន់ដោយលើទាហានស៊ីឈ្នួលបរទេសចំនួន ២៨ នាក់។
លោកស្រី Moïse បានចេញសេចក្ដីថ្លែងការណ៍មួយកាលពីថ្ងៃសៅរ៍ដោយថា ស្វាមីរបស់លោកស្រីត្រូវបានគេសម្លាប់ដោយសារតែការព្យាយាមអភិវឌ្ឍប្រទេស។ លោកស្រីបាននិយាយថា៖ «ទាហានស៊ីឈ្នួលដែលបានធ្វើឃាតប្រធានាធិបតី បច្ចុប្បន្នកំពុងស្ថិតនៅក្នុងគុកនៅឡើយ ប៉ុន្តែទាហានស៊ីឈ្នួលដទៃទៀតកំពុងចង់សម្លាប់ក្តីសុបិន្ត ចក្ខុវិស័យ និងមនោគមវិជ្ជារបស់លោក»។
មកទល់នឹងពេលនេះ គេមិនដឹងថាអ្នកណាជាមេក្លោងក្រោយការវាយប្រហារនេះនោះទេ ហើយសំណួរជាច្រើននៅតែមាន អំពីរបៀបដែលជនល្មើសអាចវាយលុកគេហដ្ឋានរបស់ប្រធានាធិបតីរូបនេះបាន។ លោក Joseph បានបដិសេធបញ្ជាក់ពីរឿងនេះ ប៉ុន្តែលោកនិយាយថា លោក Moïse ចាប់ផ្ដើមមានសត្រូវកាន់តែច្រើនឡើង នៅពេលដែលលោកវាយប្រហារទៅលើពួកអាលីហ្គិច។
ក្រុមអ្នកវិភាគលើកឡើងថា អ្នកដែលធ្វើផែនការវាយប្រហារទំនងជាមានទំនាក់ទំនងជាមួយឧក្រិដ្ឋជនដែលបានរីកដុះដាលនៅចំពេលមានអំពើពុករលួយ និងការជួញដូរគ្រឿងញៀន។ ការកើនឡើងអំណាចនៃក្រុមទំនើង ដែលធ្វើសកម្មភាពប្រយុទ្ធ ដុតផ្ទះ និងប្លន់ប្រជាជន បានធ្វើឱ្យមនុស្សជាង ១៤ ៧០០ នាក់ផ្លាស់ទីលំនៅក្នុងប្រទេសហៃទីកាលពីខែមុន។
ប្រជាជនហៃទីរាប់រយនាក់ កាលពីថ្ងៃអង្គារ បានប្រមូលផ្ដុំគ្នានៅក្នុងស្ថានទូតអាមេរិតប្រចាំក្រុងផត-អូ-ព្រីនស៍ ដើម្បីស្នើសុំសិទ្ធិជ្រកកោន ដោយព្រួយបារម្ភពីសុវត្ថិភាពរបស់ខ្លួន។
កាសែត AP បានស្រង់សម្ដីរបស់ពលរដ្ឋហៃទីអាយុ ៣៦ ឆ្នាំម្នាក់ ឈ្មោះ Thermidor Joam ដែលបាននិយាយថា៖ «ប្រទេសនេះគ្មានអ្វីដែលផ្ដល់ឱ្យនោះទេ សូម្បីតែប្រធានាធិបតីមានកងកម្លាំងឆ្វេងស្ដាំនៅត្រូវបានគេសម្លាប់ ចុះទម្រាំខ្ញុំដែលគ្មានអ្វីការពារនោះ»។
ប្រភព៖
- ‘We need help’: Haiti’s interim leader requests US troops https://apnews.com/article/business-caribbean-haiti-election-2020-011ce271fe57211c29ffb0e5eef9c506
- Jovenel Moïse: President’s widow speaks for first time https://www.bbc.com/news/world-latin-america-57791618
- Haiti in upheaval: President Moïse assassinated at home https://apnews.com/article/haiti-president-jovenel-moise-killed-b56a0f8fec0832028bdc51e8d59c6af2
