ខួប ៥ឆ្នាំសាលក្រមតុលាការលើសមុទ្រចិនខាងត្បូង ចិននៅតែមិនគោរព ហ្វីលីពីនមានជំហរមិនទៀងទាត់
ហ៊ីម រដ្ឋា
ថ្ងៃចន្ទ ទី១២ ខែកក្កដា គឺជាខួប ៥ ឆ្នាំដែលតុលាការអាជ្ញាកណ្ដាលអន្តរជាតិ បានចេញសាលក្រមប្រវែងជាង ៥០០ទំព័រ ដែលសម្រេចហ្វីលីពីនឈ្នះក្ដីលើចិនក្នុងជម្លោះសមុទ្រចិនខាងត្បូង ដោយចាត់ទុកការអះអាងកាន់កាប់របស់ចិនតាមខ្សែបន្ទាត់៩ចំណុច ឬ Nine-Dash Line ដែលផ្អែកលើឯកសារប្រវត្តិសាស្ត្រមិនមានសុពលភាពផ្នែកផ្លូវច្បាប់ ហើយតាមអនុសញ្ញាអង្គការសហប្រជាជាតិស្ដីពីច្បាប់សមុទ្រឆ្នាំ១៩៨២ (UNCLOS) ចិនមិនអាចកាន់កាប់គ្រប់គ្រងដែនទឹកទាំងនោះ ដែលមានផ្នែកខ្លះជាអធិបតេយ្យរបស់ហ្វីលីពីន។
ចិននៅពេលនោះបានបដិសេធក្នុងការចូលការពារជំហររបស់ខ្លួននៅតុលាការ ដែលមានមូលដ្ឋាននៅវិមានសន្តិភាព ទីក្រុងឡាអេ ប្រទេសហុល្លង់នោះទេ ដោយសម្អាងថាការណ៍ដែលហ្វីលីពីនយករឿងសមុទ្រចិនខាងត្បូងទៅប្ដឹងតុលាការកាលពីឆ្នាំ២០១៣ ជាសកម្មភាពឯកតោភាគី។ បើយោងតាមសាលក្រមរបស់តុលាការ បើទោះបីជាចិនមិនការពារក្ដីក៏ដោយ ក៏មិនពាក់ព័ន្ធនឹងនីតិវិធីរបស់តុលាការ ហើយការសម្រេចគឺមានសុពលភាព។
បើទោះជាយ៉ាងនេះក៏ដោយ ចិននៅតែមិនទទួលស្គាល់នូវការចេញសាលក្រម ដោយតុលាការអាជ្ញាកណ្ដាលកាលពីឆ្នាំ២០១៦ ដោយនៅពេលនោះលោក វ៉ាង យី រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសចិនបានចេញសេចក្ដីថ្លែងការណ៍ថា «ការកាត់ក្ដីលើជម្លោះសមុទ្រចិនខាងត្បូងជារឿងនយោបាយ ដោយស្ថិតក្រោមស្លាកបរិបទច្បាប់តែប៉ុណ្ណោះ»។ ចិននៅតែបន្តរក្សាជំហរកាន់កាប់តំបន់នេះតាម ខ្សែបន្ទាត់ ៩ចំណុច ហើយប្ដេជ្ញាក្នុងការដោះស្រាយជម្លោះដោយសន្តិវិធី។
ចាប់តាំងពីពេលនោះមក ចិនបានអនុវត្តនូវសិទ្ធិអធិបតេយ្យភាពរបស់ខ្លួននៅតំបន់សមុទ្រចិនខាងត្បូង ទោះជាមិនទាន់មានដំណោះស្រាយច្បាស់លាស់ក៏ដោយ។ សកម្មភាពទាំងនោះមានដូចជា ការប្រកាសហាមប្រាមមិនឲ្យនេសាទសមុទ្រតាមរដូវកាលណាមួយ ហើយកាលពីពេលថ្មីៗនេះ ចិនបានបង្កើតច្បាប់ការពារសមុទ្រ ដែលអនុញ្ញាតឱ្យនាវាឆ្មាំសមុទ្រចិនបើកការបាញ់ប្រហារទៅលើនាវាបរទេសក្នុងដែនសមុទ្រដែលចាត់ទុកថារបស់ពួកគេ។
រីឯហ្វីលីពីនវិញ កាលនោះលោកប្រធានាធិបតី Rodrigo Duterte ដែលទើបតែបានឡើងកាន់អំណាចប្រមាណ ២សប្ដាហ៍ប៉ុណ្ណោះ បានឃោសនាការបោះឆ្នោតប្រធានាធិបតីកាលពីឆ្នាំ២០១៦ ថានឹងប្រកាន់ជំហរតឹងរ៉ឹងដាក់ចិន ដោយមានពេលមួយ លោកថែមទាំងបាននិយាយថា លោកនឹងជិះម៉ូតូទឹកទៅសមុទ្រចិនខាងត្បូង ដើម្បីប្រឆាំងនឹងការលុកលុយរបស់ទូក និងនាវារបស់ចិនចូលក្នុងដែនទឹកហ្វីលីពីនទៀតផង។
ប៉ុន្តែក្រោយពីឡើងកាន់តំណែងជាប្រធានាធិបតីមួយរយៈ លោកក៏បានបន្ទន់ឥរិយាបថដាក់ចិនទៅវិញ។ លោកចាប់ផ្ដើមបើកការចរចាជាមួយចិន លើជម្លោះនេះ រហូតមានសេចក្ដីរាយការណ៍មួយចំនួនបានឱ្យដឹងថា លោក Duterte បានព្រមព្រៀងជាមួយលោកប្រធានាធិបតីចិន ស៊ី ជីនភីង កាលពីឆ្នាំ២០១៦ អនុញ្ញាតឱ្យទូកនេសាទចិនចូលនេសាទក្នុងតំបន់សេដ្ឋកិច្ចផ្ដាច់មុខរបស់ហ្វីលីពីនទៀតផង។
លុះ ៥ឆ្នាំក្រោយពីតុលាការចំណាស់ ១២២ឆ្នាំមួយនេះចេញសាលក្រម តំបន់សមុទ្រចិនខាងត្បូងជាពិសេសរវាងហ្វីលីពីន និងចិន ហាក់បីដូចជាមានបញ្ហានឹងគ្នាជាថ្មីម្ដងទៀត។ រឿងរ៉ាវទាំងឡាយបានកើតឡើង ក្រោយពីមានវត្តមាននាវា និងទូកនេសាទចិនរាប់រយគ្រឿងបានចូលទៅកាន់តំបន់ទឹកជម្លោះនេះតាំងពីខែមីនាមក។
អាជ្ញាធរហ្វីលីពីនបានចោទថា នាវានិងទូកទាំងនោះបានបំពាក់ដោយអាវុធ ខណៈលោក Greg Poling នាយកនៃកម្មវិធីសមុទ្រអាស៊ីប្រកបដោយតម្លាភាព (AMTI) របស់វិទ្យាស្ថានសិក្សាយុទ្ធសាស្ត្រ និងអន្តរជាតិ (CSIS) របស់សហរដ្ឋអាមេរិកបានលើកឡើងដោយសម្អាងលើប្រព័ន្ធផ្កាយរណបរបស់ AMTI ថា កងឆ្មាំសមុទ្ររបស់ចិនក៏មានវត្តមានច្រើនដែរ នៅតំបន់ជម្លោះទាំងនោះ។
ចិនតាមរយៈក្រសួងការបរទេសរបស់ខ្លួនបានអះអាងជាច្រើនដងថា នាវានិងទូកនេសាទទាំងនោះធ្វើការនេសាទជាធម្មតានៅដែនទឹករបស់ខ្លួនទេ។
ពាក់ព័ន្ធនឹងរឿងសាលក្រមរបស់តុលាការអាជ្ញាកណ្ដាលអន្តរជាតិ លោកប្រធានាធិបតី Duterte ហាក់បីដូចជាបង្ហាញជំហរមិនទៀងទាត់។ ក្នុងអំឡុងពេលថ្លែងសុន្ទរកថានៅវេទិកាមហាសន្និបាតអង្គការសហប្រជាជាតិកាលពីខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២០ ហ្វីលីពីនបដិសេធរាល់ការប៉ុនប៉ងណាមួយ ដែលប្រាសចាកពីគោលការណ៍របស់សាលក្រមតុលាការនេះ។ ប៉ុន្តែកាលពីខែឧសភាឆ្នាំនេះ លោកប្រធានាធិបតី Duterte បានចាត់ទុកឯកសារផ្លូវច្បាប់នេះថា គ្រាន់តែជាក្រដាសមួយដុំសម្រាប់លោកគប់ចូលធុងសំរាមប៉ុណ្ណោះ។
ក្នុងខួប ៥ឆ្នាំនេះ រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសហ្វីលីពីន លោក Teodoro Locsin Jr បាននិយាយក្នុងវីដេអូមួយចំនួន ដែលចាក់បញ្ចាំងជាសាធារណៈកាលពីខែមិថុនាថា ឯកសារច្បាប់នេះគឺបង្អែកផ្លូវច្បាប់យ៉ាងសំខាន់ក្នុងការដោះស្រាយជម្លោះសមុទ្រចិនខាងត្បូង ជាពិសេសរវាងចិន និងហ្វីលីពីន។
ក្រៅពីនេះគេក៏សង្កេតឃើញថា មានប្រទេសលោកខាងលិចមួយចំនួនបានចេញសេចក្ដីថ្លែងការណ៍រំលឹកខួប ៥ឆ្នាំនៃការចេញសាលក្រមតុលាការឡាអេមួយនេះផងដែរ។
សហរដ្ឋអាមេរិកតាមរយៈលោករដ្ឋមន្ត្រីការបរទេស Anthony Blinken បានចេញសារមួយចិនថា «គ្មានតំបន់ណា ដែលសណ្ដាប់ធ្នាប់ផ្អែកលើផ្លូវច្បាប់ រងការគំរាមកំហែងខ្លាំងជាងនៅតំបន់សមុទ្រចិនខាងត្បូងនោះទេ»។ លោក Blinken បានបន្ថែមថា សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតមួយនេះ «បន្តធ្វើទុក្ខបុកម្នេញប្រទេសអាស៊ីអាគ្នេយ៍ដែលជាប់សមុទ្រចិនខាងត្បូង ហើយគំរាមកំហែងដល់សេរីភាពក្នុងការធ្វើនាវាចរណ៍នៅច្រកផ្លូវដ៏សំខាន់នេះ»។
លោកក៏បានអំពាវនាវឲ្យចិនគោរពនូវកាតព្វកិច្ចផ្លូវច្បាប់ តាមសាលក្រមឆ្នាំ២០១៦ របស់តុលាការអាជ្ញាកណ្ដាលអន្តរជាតិ ហើយបញ្ឈប់នូវអំពើគំរាមកំហែងទាំងឡាយដល់សហគមន៍អន្តរជាតិ។
លោក Toshimitsu Motegiរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសជប៉ុនវិញក៏បានបញ្ចេញសារមួយនៅក្នុងថ្ងៃចន្ទនេះផងដែរ ដោយលោកចាត់ទុកថា សាលក្រមនេះមានសុពលភាពផ្នែកច្បាប់ ហើយការបដិសេធរបស់ចិនលើការគោរពលើសាលក្រមនេះជា «ការប្រឆាំងនឹងគោលការណ៍ដំណោះស្រាយដោយសន្តិវិធី ដែលស្របតាមច្បាប់អន្តរជាតិ»។
ក្រសួងការបរទេសកាណាដាក៏ប្រកាន់ជំហរស្រដៀងគ្នានេះដែរ ដោយកាណាដាបានអំពាវនាវឱ្យគ្រប់ភាគីរួមមាន ចិន និងហ្វីលីពីនគោរពលើស្មារតីនៃសាលក្រមនេះ៕
ប្រភព៖
Is Duterte squandering The Hague victory to appease Beijing?
Analysts: 5 Years Later, Philippines Yet to Leverage South China Sea Win
https://www.rfa.org/english/news/china/win-07072021183750.html
STATEMENT OF FOREIGN AFFAIRS SECRETARY TEODORO L. LOCSIN, JR. ON THE 5TH ANNIVERSARY OF THE ISSUANCE OF THE AWARD ON THE SOUTH CHINA SEA ARBITRATION
Remarks by Chinese Foreign Minister Wang Yi on the Award of the So-called Arbitral Tribunal in the South China Sea Arbitration
http://www.chinese-embassy.org.uk/eng/HotTopics/errorpath/t1380469.htm
Five years since the issuance of the Arbitral Tribunal’s award as to the disputes between the Republic of the Philippines and the People’s Republic of China regarding the South China Sea
(Statement by Foreign Minister MOTEGI Toshimitsu)
https://www.mofa.go.jp/press/release/press3e_000209.html
Fifth Anniversary of the Arbitral Tribunal Ruling on the South China Sea
https://www.state.gov/fifth-anniversary-of-the-arbitral-tribunal-ruling-on-the-south-china-sea/
Statement by Global Affairs Canada on South China Sea ruling
Duterte’s Ingratiating Approach to China Has Been a Bust
https://www.cfr.org/article/dutertes-ingratiating-approach-china-has-been-bust
China’s Maritime Disputes
https://www.cfr.org/timeline/chinas-maritime-disputes
Duterte says PH arbitral win vs. China ‘just’ a piece of paper, trash to be thrown away
Court Arbitration Ruling Award
https://docs.pca-cpa.org/2016/07/PH-CN-20160712-Award.pdf
https://docs.pca-cpa.org/2016/07/PH-CN-20160712-Press-Release-No-11-English.pdf
