ដីកាចាប់ខ្លួនលោក ពូទីន អាចរាំងស្ទះដល់ដំណើរឆ្ពោះទៅរកសន្តិភាព នៅអ៊ុយក្រែន
ឡាអេ៖ ដីកាចាប់ខ្លួនប្រធានាធិបតីរុស្ស៊ីលោក វ្ល៉ាឌីមៀ ពូទីន (Vladimir Putin) អាចនឹងធ្វើឱ្យមេដឹកនាំរុស្ស៊ីដែលបាននិងកំពុងលុកលុយទឹកដីអ៊ុយក្រែន ត្រូវប្រឈមមុខនឹងប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ ប៉ុន្តែក៏បង្កឱ្យមានភាពស្មុគស្មាញដល់ការបញ្ចប់សង្រ្គាមតាមរយៈកិច្ចចរចាដោយសន្តិវិធីផងដែរ។ ដូច្នេះហើយ ទាំងយុត្តិធម៌ និងសន្តិភាព ហាក់ដូចជាស្ថិតនៅវែងឆ្ងាយណាស់នាពេលបច្ចុប្បន្ននេះ ហើយទំនាក់ទំនងដ៏ចម្រូងចម្រាសរវាងភាគីទាំងពីរ កាន់តែជាប់គាំងបន្ថែមទៀត បន្ទាប់ពីសេចក្ដីសម្រេចរបស់តុលាការឧក្រិដ្ឋកម្មអន្តរជាតិកាលពីថ្ងៃទី១៧ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២៣ ដែលបានចេញដីកាចាប់ខ្លួនមេដឹកនាំរុស្ស៊ី។
សូមរំឭកដែរថា គណៈចៅក្រមនៅទីក្រុងឡាអេ ប្រទេសហូឡង់ បានរកឃើញហេតុផលសមរម្យគ្រប់គ្រាន់ដើម្បីចោទប្រកាន់លោក ពូទីន និងស្នងការរបស់លោកដែលទទួលបន្ទុកផ្នែកសិទ្ធិកុមារ។ មេដឹកនាំដែលត្រូវបានចេញដីកាចាប់ខ្លួនទាំងអស់នេះ ត្រូវទទួលខុសត្រូវចំពោះឧក្រិដ្ឋកម្មសង្គ្រាម ជាពិសេសការនិរទេស និងការបញ្ជូនកុមារដោយខុសច្បាប់ពីតំបន់កាន់កាប់របស់ខ្លួននៅលើទឹកដីអ៊ុយក្រែនទៅកាន់ប្រទេសរុស្ស៊ី។
បើទោះបីជាលោក ពូទីន ទំនងនឹងមិនអាចមានវត្តមាននៅក្នុងបន្ទប់សវនាការទីក្រុងឡាអេក៏ដោយ ប៉ុន្តែក៏ធ្លាប់មានមេដឹកនាំផ្សេងទៀតជាច្រើនរូបមកហើយ ដែលត្រូវបានប្រឈមមុខនឹងប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌នៅតុលាការអន្តរជាតិ។
ឧទាហរណ៍ អតីតបុរសខ្លាំងមួយរូបជនជាតិស៊ែប៊ីឈ្មោះថាលោក ស្លូប៊ូដិន មីឡូសូវិច(Slobodan Milosevic) ដែលជាមេដឹកនាំនៅពីក្រោយសង្រ្គាមបាល់កង់ក្នុងអំឡុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៩០ ត្រូវបានកាត់ទោសពីបទឧក្រិដ្ឋកម្មសង្រ្គាម និងអំពើប្រល័យពូជសាសន៍នៅតុលាការអង្គការសហប្រជាជាតិនៅទីក្រុងឡាអេមួយនេះ បន្ទាប់ពីលោកបានបាត់បង់អំណាច។ យ៉ាងណាក៏ដោយ លោកបានស្លាប់នៅក្នុងបន្ទប់ឃុំខ្លួនក្នុងឆ្នាំ២០០៦ ពោលគឺមុនពេលដែលតុលាការចេញសាលក្រមថ្កោលទោសជាស្ថាពរ។
ប្រទេសស៊ែប៊ី ជាប្រទេសដែលមានបំណងចង់ចូលជាសមាជិករបស់សហភាពអឺរ៉ុប ប៉ុន្តែតែងតែរក្សាទំនាក់ទំនងជិតស្និទ្ធជាមួយនឹងរុស្ស៊ី ហើយក៏ជាប្រទេសមួយក្នុងចំណោមប្រទេសដទៃទៀតដែលបានរិះគន់សេចក្ដីសម្រេចរបស់តុលាការឧក្រិដ្ឋកម្មអន្តរជាតិជុំវិញដីកាចាប់ខ្លួនលោក ពូទីន។
ប្រធានាធិបតីស៊ែប៊ី លោក អាឡិចសាន់ឌ័រ វូស៊ីស(Aleksandar Vucic) បានថ្លែងថា ៖ «ដីកាចាប់ខ្លួននេះនឹងជះផលអាក្រក់ផ្នែកនយោបាយ និងបង្កើតឱ្យមានការរាំងស្ទះខ្លាំងដល់កិច្ចចរចារទៅរកសន្តិភាព និងបទឈប់បាញ់នៅអ៊ុយក្រែន»។
យ៉ាងណាក៏ដោយ ប្រទេសមួយចំនួនផ្សេងទៀតបានមើលឃើញថា ដីកាចាប់ខ្លួនដែលលោក ពូទីន និងអ្នកផ្សេងទៀតដែលត្រូវបានចោទពីបទឧក្រិដ្ឋកម្មសង្គ្រាម ទទួលបាន គឺចាំបាច់ណាស់នៅក្នុងប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ។ កាលពីថ្ងៃសុក្រ ប្រធានគណៈកម្មការអឺរ៉ុប លោកស្រី Ursula Von Der Leyen បានថ្លែងនៅក្នុងពិធីប្រារព្ធខួបមួយឆ្នាំនៃការរំដោះទីក្រុងប៊ូឆា (Bucha) នៅប្រទេសអ៊ុយក្រែនថា «ជនល្មើសនិងបក្ខពួករបស់ពួកគេនឹងគ្មានផ្លូវរត់រួចពីសំណាញ់ច្បាប់នោះទេ»។ លោកស្រីបន្តថា ៖ «ឧក្រិដ្ឋជនសង្គ្រាមនឹងត្រូវទទួលខុសត្រូវចំពោះទង្វើរបស់ពួកគេដែលបានប្រព្រឹត្ត»។
ដោយឡែក ប្រទេសហុងគ្រីដែលជាសមាជិករបស់សហភាពអឺរ៉ុបដែរនោះ មិនបានចូលរួមជាមួយរដ្ឋសមាជិកទាំង ២៦ ប្រទេសផ្សេងទៀតក្នុងការចុះហត្ថលេខាគាំទ្រដីកាចាប់ខ្លួនលោក ពូទីន របស់តុលាការអន្តរជាតិនោះទេ។ ប្រធានគ្រប់គ្រងមន្ត្រីរបស់រដ្ឋាភិបាលហុងគ្រីលោក Gergely Gulyas បានប្រាប់ឱ្យដឹងថា អាជ្ញាធរហុងគ្រីនឹងមិនចាប់ខ្លួនលោក ពូទីន នោះទេ ប្រសិនបើលោកធ្វើដំណើរចូលមកក្នុងប្រទេសហុងគ្រី។ លោកក៏បានហៅដីកានេះថាជា «ដីកាដែលមិនបានផ្ដល់លទ្ធផលល្អសោះឡើយ ព្រោះវានឹងបង្កឱ្យមានភាពតានតឹងកាន់តែខ្លាំង និងមិនអាចឈានទៅរកសន្តិភាពបាន»។
គួរកត់សម្គាល់ថា លោក ពូទីន កំពុងក្ដោបក្តាប់អំណាចទាំងស្រុងនៅរុស្ស៊ី ហើយអ្នកវិភាគមួយចំនួនយល់ឃើញថា ដីកាចាប់ខ្លួនរូបលោក អាចជាហេតុធ្វើឱ្យសង្គ្រាមកាន់តែអូសបន្លាយពេលវេលាយូរបន្តទៀត។
លោក Daniel Krcmaric សាស្ត្រាចារ្យរងផ្នែកវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយនៅសាកលវិទ្យាល័យ Northwestern បានផ្ញើសេចក្ដីអត្ថាធិប្បាយតាមរយៈអ៊ីមែលទៅកាន់សារព័ត៌មាន The Associated Press ថា «ដីកាចាប់ខ្លួនលោកពូទីន អាចនឹងបង្អាក់ដំណើរនៃការខិតខំប្រឹងប្រែងដើម្បីឈានដល់កិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពនៅប្រទេសអ៊ុយក្រែន»។
មធ្យោបាយមួយក្នុងដំណើរឆ្ពោះទៅរកការចរចាដើម្បីស្វែងរកសន្តិភាពបាននោះគឺ ក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអង្គការសហប្រជាជាតិត្រូវអំពាវនាវឱ្យតុលាការឧក្រិដ្ឋកម្មអន្តរជាតិផ្អាកការស៊ើបអង្កេតនៅប្រទេសអ៊ុយក្រែនរយៈពេលមួយឆ្នាំ ដែលចំណុចនេះក៏មានចែងអនុញ្ញាតឱ្យធ្វើបែបនេះនៅក្នុងមាត្រា ១៦ នៃសន្ធិសញ្ញាទីក្រុងរ៉ូម (Rome Statute) ដែលជាសន្ធិសញ្ញាដែលបានបង្កើតតុលាការនេះឡើង។
ប៉ុន្តែវាហាក់ដូចជាមិនអាចទៅរួចនោះទេ នេះគឺជាការលើកឡើងរបស់លោក Daniel Krcmaric ដែលជាអ្នកនិពន្ធសៀវភៅមួយឈ្មោះថា «The Justice Dilemma» ឬប្រែជាភាសាខ្មែរក្រៅផ្លូវការថា «ទ្វេគ្រោះនៃយុត្តិធម៌»។ សៀវភៅនេះនិយាយពីភាពតានតឹងរវាងការស្វែងរកយុត្តិធម៌ និងលទ្ធផលនៃការចរចារដើម្បីបញ្ចប់ជម្លោះ។
លោកបានមានប្រសាសន៍ថា ៖ «បណ្ដាប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យលោកខាងលិចនឹងត្រូវព្រួយបារម្ភអំពីមតិរបស់សាធារណៈជនជាច្រើន ប្រសិនបើពួកគេធ្វើការសម្រេចបោះបង់យុត្តិធម៌ដើម្បីជ្រើសរើសយកសន្តិភាព»។ លោកបានបន្ថែមថា «ប្រទេសអ៊ុយក្រែនក៏ទំនងជាមិនគាំទ្រការធ្វើបែបនេះនោះដែរ»។
សូមបញ្ជាក់ថា រុស្ស៊ីបានបដិសេធភ្លាមៗចំពោះដីកាចាប់ខ្លួននេះ ហើយអ្នកនាំពាក្យវិមានក្រឹមឡាំង លោក ឌីមីទ្រី ប៉េស្កូវ (Dmitry Peskov) បានឱ្យដឹងថា ទីក្រុងមូស្គូមិនទទួលស្គាល់យុត្តាធិការរបស់តុលាការឧក្រិដ្ឋកម្មអន្តរជាតិនោះទេ ហើយរុស្ស៊ីក៏បានចាត់ទុកសេចក្ដីសម្រេចចេញដីកាចាប់ខ្លួននេះថាជាដីកាគ្មានប្រសិទ្ធភាពតាមផ្លូវច្បាប់នោះទេ។ បន្ថែមលើនេះ លោក ឌីមីទ្រី មេដវេដេវ (Dmitry Medvedev) អនុប្រធានក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខរុស្ស៊ីដែលដឹកនាំដោយលោក ពូទីន បានរំលេចថា ទីស្នាក់ការកណ្តាលរបស់តុលាការឧក្រិដ្ឋកម្មអន្តរជាតិដែលស្ថិតនៅតំបន់ឆ្នេរប្រទេសហូឡង់ អាចនឹងក្លាយជាគោលដៅរបស់គ្រាប់មីស៊ីលរបស់រុស្ស៊ីទៀតផង។
ចំណែកលោក Alexander Baunov អ្នកវិភាគនៅវិទ្យាស្ថាន Carnegie Endowment បានសង្កេតឃើញថា ដីកាចាប់ខ្លួនលោកពូទីនអាចជំរុញឱ្យឥស្សរជនរុស្ស៊ី បោះបង់ចោលលោកពូទីន ហើយអាចឈានដល់ការធ្លាក់ចុះនៃចំនួនអ្នកគាំទ្ររបស់លោកទៀតផង។
គួររំលេចដែរថា ខណៈដែលមានការគាំទ្រចំពោះដីកាចាប់ខ្លួនលោកពូទីន និងស្នងការរបស់លោកដែលទទួលបន្ទុកខាងផ្នែកសិទ្ធិកុមារ ក្រុមសិទ្ធិមនុស្សក៏បានជំរុញសហគមន៍អន្តរជាតិ ឱ្យកុំភ្លេចដល់ការស្វែងរកយុត្តិធម៌នៅក្នុងជម្លោះផ្សេងៗជាច្រើនទៀតនៅជុំវិញពិភពលោក។
លោកស្រី បាល់ឃីស ចារ៉ាស (Balkees Jarrah) អនុប្រធានផ្នែកយុត្តិធម៌អន្តរជាតិនៃអង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្ស (Human Rights Watch) បានលើកឡើងនៅក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍មួយថា ៖ «ដីកាចាប់ខ្លួនលោក ពូទីន របស់តុលាការឧក្រិដ្ឋកម្មអន្តរជាតិ ជាការឆ្លុះបញ្ចាំងពីការវិវត្តនៃកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងជាច្រើនកន្លងមករបស់ប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ ដែលបានឈឺឆ្អាលលើបញ្ហានៅតាមតំបន់ផ្សេងៗជុំវិញពិភពលោក»។
លោកស្រីបានបន្តថា ៖ «ការស្វែងរកយុត្តិធម៌ស្រដៀងគ្នានេះដែរ គឺចាំបាច់ត្រូវធ្វើឡើងដូចគ្នានៅតំបន់ផ្សេងៗទៀត ដើម្បីធានាថាសិទ្ធិរបស់ជនរងគ្រោះត្រូវបានគោរព និងការពារជាសកល មិនថានៅប្រទេសអាហ្វហ្កានីស្ថាន អេត្យូពី មីយ៉ាន់ម៉ា ឬប៉ាឡេស្ទីននោះទេ»៕
ប្រែសម្រួល៖ធា សុណា
