តើចិនមានប្រវត្តិបែបណាក្នុងការកោះហៅឯកអគ្គរដ្ឋទូតរបស់ខ្លួនទៅស្រុកវិញ?
ការកោះហៅឯកអគ្គរដ្ឋ/រាជទូតត្រលប់ទៅស្រុកវិញ ជាប្រធានបទមួយនៃការពិភាក្សានៅលើទំព័រកាសែត ឬ សារព័ត៌មាននានា។ ប្រសិនបើប្រទេសមួយ ហៅទូតរបស់គេទៅវិញ មនុស្សជាច្រើនអាចនឹងយល់ថា ប្រទេសនោះអាចនឹងមានទំនាក់ទំនងរកាំរកូសជាមួយប្រទេសម្ចាស់ផ្ទះហើយ។
បើយោងតាមការស្រាវជ្រាវរបស់ Olivia McCaffrey កាលពីឆ្នាំ២០១៧ ការកោះហៅទូតទៅស្រុកវិញអាចចូលក្នុងសណ្ឋានចំនួន ៣៖ (១) បញ្ជូនជាសារនយោបាយទៅកាន់ប្រទេសម្ចាស់ផ្ទះ អមជាមួយនឹងទណ្ឌកម្មនានាដូចជាទណ្ឌកម្មសេដ្ឋកិច្ច (២) បង្ហាញពីការមិនសប្បាយចិត្តណាមួយ តែមិនដាក់ទណ្ឌកម្មទៅប្រទេសម្ចាស់ផ្ទះឡើយ និង (៣) កោះហៅត្រលប់ទៅវិញ ដោយរឿងផ្ទៃក្នុងនានាដូចជា ផ្លាស់ប្ដូរទូត ឬ ដាក់ចេញពីគោលដៅថ្មី ឬ ក៏អាចមានករណីទូតមានបញ្ហាអសកម្ម ឬ ប្រព្រឹត្តិបទល្មើសផ្សេងៗ។
សម្រាប់ករណីប្រទេសចិនវិញ មហាអំណាចអាស៊ីបូព៌ាមួយនេះកោះហៅឯកអគ្គរដ្ឋទូតរបស់ខ្លួនទៅស្រុកវិញ ភាគច្រើនដោយសារតែប្រទេសម្ចាស់ផ្ទះបង្ហាញគោលជំហរ ឬ សកម្មភាពណាមួយទោរទៅកាន់ដែនដីកោះតៃវ៉ាន់។ ក្រៅពីនេះ ចិនក៏មានប្រវត្តិកោះហៅទូតរបស់ខ្លួន ក្រោមហេតុផលរឿងក្នុងស្រុកមួយចំនួន ហើយក៏ធ្លាប់បញ្ហាដោយផ្ទាល់ក្នុងកម្រិតណាមួយជាមួយប្រទេសម្ចាស់ផ្ទះ។
ពាក់ព័ន្ធរឿងកោះតៃវ៉ាន់ ចិនតែងតែចាត់ទុកកោះនេះជាដែនដីរបស់ខ្លួន ហើយប្រកាសម្ដងហើយ ម្ដងទៀតថា ប្រសិនបើប្រទេសណាបង្ហាញគោលជំហរគាំទ្រ «តៃវ៉ាន់ឯករាជ្យ» ចិននឹងសងសឹកទៅវិញជាមិនខាន។ ជាក់ស្ដែងដូចជាកាលពីឆ្នាំ១៩៩២ នៅពេលដែលប្រទេសឡាតវី (អឺរ៉ុបខាងកើត) ភ្ជាប់ចំណងមិត្តភាពជាមួយតៃវ៉ាន់ជាផ្លូវការ ចិនដីគោកកោះហៅឯកអគ្គរដ្ឋទូតរបស់ខ្លួនទៅស្រុកភ្លាមៗ។
មានច្រើនករណីទៀត ប្រទេសម្ចាស់ផ្ទះមិនបានប្រកាសទទួលស្គាល់តៃវ៉ាន់ទេជាផ្លូវការនោះទេ តែមានទំនាក់ទំនងហាក់ស្និទ្ធខ្លាំងជាមួយកោះមួយនេះ ក៏រដ្ឋធានីប៉េកាំងដកទូតរបស់ខ្លួនមកស្រុកវិញដែរ។ ជាឧទាហរណ៍គឺនៅខែសីហា ឆ្នាំ២០២១ថ្មីៗនេះតែម្ដង នៅពេលដែលប្រទេសលីទុយអានី អនុញ្ញាតឱ្យតៃវ៉ាន់បើកការិយាល័យតំណាង ដោយប្រើពាក្យ «តៃវ៉ាន់» ខាងប៉េកាំងក៏ដកទូតទៅវិញភ្លាម។ ករណីមួយទៀតគឺនៅឆ្នាំ១៩៨១ គឺនៅពេលដែលរាជាណាចក្រហុល្លង់អនុញ្ញាតឱ្យក្រុមហ៊ុនហុល្លង់លក់នាវាមុជទឹកទៅឱ្យតៃវ៉ាន់។ ក្រៅពីនេះ នៅពេលដែលសហរដ្ឋអាមេរិក អនុញ្ញាតឱ្យអតីតប្រធានាធិបតីតៃវ៉ាន់ធ្វើដំណើរមកអាមេរិកដោយក្នុងដំណើរទស្សនកិច្ចផ្ទាល់កាលពីឆ្នាំ១៩៩៥ ចិនក៏តបទៅវិញ ដោយដកទូតរបស់ខ្លួនចេញពីរដ្ឋធានីវ៉ាស៊ីនតោន។
ក្រៅពីរឿងតៃវ៉ាន់ ចិនក៏ធ្លាប់កោះហៅឯកអគ្គរដ្ឋទូតរបស់ខ្លួន ក្រោមហេតុផលនយោបាយក្នុងស្រុករបស់ខ្លួនផងដែរ។ ព្រឹត្តិការណ៍នយោបាយក្នុងស្រុក ដែលត្រូវបានគេដឹងច្រើននោះគឺ បដិវត្តន៍វប្បធម៌ ក្រោមការដឹកនាំរបស់លោក ម៉ៅ សេទុង អំឡុងទសវត្សឆ្នាំ១៩៦០ ដល់ឆ្នាំ១៩៧០ និងការបង្ក្រាបចលនាតវ៉ាប្រជាធិបតេយ្យនៅវិមានធានអានមិន ក្នុងជំនាន់លោកតេង ស៊ាវភីង កាលពីឆ្នាំ១៩៨៩។
អំឡុងព្រឹត្តិការណ៍នយោបាយធំៗទាំងពីរនេះ រដ្ឋធានីប៉េកាំងកោះហៅឯកអគ្គរដ្ឋទូតប្រចាំនៅស្ថានទូត ឬ ស្ថានបេសកកម្មទាំងអស់ជុំវិញពិភពលោកត្រលប់មកស្រុកចិនវិញ ដើម្បីបណ្ដុះបណ្ដាលគោលជំហររបស់រដ្ឋាភិបាល និងដាក់ទិសដៅរបស់ខ្លួនសារជាថ្មី។ អំឡុងព្រឹត្តិការណ៍បដិវត្តន៍វប្បធម៌ កៅអីឯកអគ្គរដ្ឋទូតនៅប្រទេសខ្លះទំនេរឡើងជិត ១០ឆ្នាំ។
បន្ថែមពីលើនេះទៅទៀត មានករណីពិសេសចំនួន ២ទៀត ដែលចិនកោះហៅទូតរបស់ខ្លួនទៅវិញ។ ករណីទីមួយគឺជាមួយប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី និងមួយទៀតជាមួយប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា។
កាលពីឆ្នាំ១៩៦៥ ទំនាក់ទំនងរវាងចិន និងឥណ្ឌូនេស៊ីតឹងតែងយ៉ាងខ្លាំង ដោយនៅពេលនោះមានការប៉ុនប៉ងធ្វើរដ្ឋប្រហារទម្លាក់រដ្ឋាភិបាលរបស់លោកស៊ូកាណូ ដែលជាបិតាឯករាជ្យប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី។ ក្រោយពីលោកស៊ូកាណូ ត្រូវបានទម្លាក់ដោយយោធាដឹកនាំដោយស៊ូហាតូ ខាងស៊ូហាតូក៏ចោទចិនថានៅពីក្រោយចលនាគណបក្សកុម្មុយនិស្តឥណ្ឌូនេស៊ី។ នៅពេលនោះដែរ ក៏មានចលនាប្រឆាំងជនជាតិចិន រហូតដល់មានការសម្លាប់រង្គាលអស់មនុស្សជាច្រើននាក់ ជាពិសេសគឺអ្នកមានដើមកំណើតចិន។
ទន្ទឹមនឹងសភាពដូច្នេះ រដ្ឋាភិបាលប៉េកាំងក៏កោះហៅទូតរបស់ខ្លួនទៅវិញនៅឆ្នាំ១៩៦៦ ហើយកាត់ផ្ដាច់ទំនាក់ទំនងជាមួយឥណ្ឌូនេស៊ីនៅឆ្នាំ១៩៦៧។ ចំណងការទូតរវាងប្រទេសទាំងពីរបានបង្កើតឡើងវិញនៅឆ្នាំ១៩៩០។
ចំពោះករណីមីយ៉ាន់ម៉ាវិញគឺកើតឡើងអំឡុងឆ្នាំ១៩៩០ ដែលជាឆ្នាំបោះឆ្នោតបែបប្រជាធិបតេយ្យដំបូងនៅស្រុកនេះ។ គណបក្សសម្ព័ន្ធជាតិដើម្បីប្រជាធិបតេយ្យ ដែលដឹកនាំដោយលោកស្រី អ៊ុងសាន ស៊ូជី បានឈ្នះឆ្នោតនៅពេលនោះ។ ខាងចិនក៏សរសេរសំបុត្រអបអរ លោកស្រីស៊ូជី ដែរ តែក្រោយមកខាងយោធាក៏ប្រកាសបដិសេធលទ្ធផលឆ្នោត។ ចិនបង្ហាញក្ដីមិនសប្បាយចិត្តនឹងរឿងនេះ ក៏ដកទូតរបស់ខ្លួនចេញរយៈពេលមួយឆ្នាំ។ ដោយសង្កេតឃើញ យោធាក្ដោបអំណាចពេញដៃ ចិនក៏បញ្ជូនទូតទៅវិញនៅឆ្នាំ១៩៩១៕
ប្រភព៖ SCMP
